تفكر سيستمي به زبان ساده

تفكر سيستمي به زبان ساده

«فردي كه نحوه تفكر خود را بر نگرش سيستمي استوار مي سازد. نه تنها تا حدود زيادي از يك بعدي بودن . سطحي فكر كردن مبري مي شود. از تعصب ناآگاهانه و يكسو‌نگري دوري مي جويد. بلكه با بررسي درباره كليت يك موضوع و در نظر گرفتن كليه ارتباطات ممكن (البته در حد امكان) مي كوشد.

تا به شناخت كامل تري از موضوعات و سيستم هاي محيطي خويش دست يابد. در نتيجه مي تواند در موقعيت شناخته شده تري وظائف خويش را انجام دهد.»

سیستم

بدون شک همه ما تاکنون اصطلاح «سیستم» را شنیده ایم. یا در مکالمات روزمره مان از این اصطلاح استفاده کرده ایم. مثل سیستم کامپیوتر، سیستم حمل و نقل، سیستم اعصاب، سیستم انتخابات، سیستمی فکرکردن و…

اجازه بدهید بحث مان را با چند سئوال شروع کنیم. لطفاً سعی کنید نظرات و عقایدتان را در مورد سئوالات زیر مرور کنید:

• – با شنیدن کلمه “سیستم” چه چیزی یا چیزهایی در ذهن شما تداعی می شود؟
• – سیستم چیست؟ به چه چیزهای می توان سیستم گفت و به چه چیزهایی نمی توان؟
• – آیا می توانید چند مثال از انواع سیستم ها را نام ببرید؟

 تعریف سیستم

در یک تعریف کلی، به هر مجموعه هدفمندی که از اجزای مشخصی تشکیل شده. که این اجزا با یک نظم خاص در کنار هم قرار گرفته و با همدیگر در ارتباط متقابل باشند، می توان سیستم گفت.

مثال

بعنوان مثال اتومبیل یک سیستم است چراکه اجزای آن با نظم خاصی کنار همدیگر قرار گرفته اند و با همدیگر در ارتباط هستند تا هدف اتومبیل که همان جابجائی افراد یا کالاها از جائی به جای دیگر است را تحقق بخشند.

پس از دوچرخه، ترموستات، رادیو، کامپیوتر و اتومبیل گرفته تا گیاهان، حیوانات، انسانها و سازمانها همگی سیستم هستند. براستی چه ویژگی مشترکی در این گروه ها و انواع متفاوت وجود دارد که ما همه اینها را “سیستم”می نامیم؟ (اصلاً چه ضرورتی برای این کار وجود دارد؟ در مورد ضرورتهای تاریخی و علمی پیدایش مفهوم سیستم در فرصتهای بعدی سخن خواهیم گفت)

مطمئناً با توضیحات داده شده جواب این سئوال را یافته اید. بله، همه این چیزها هدف مشخصی دارند (یا برای هدف مشخصی ساخته شده اند)، همه اینها از اجزای مشخصی تشکیل یافته اند که این اجزا هم با نظم خاصی کنار همدیگر قرار گرفته اند.

نظم خاص

در اینجا بهتر است در مورد این نظم خاص کمی بیشتر بحث کنیم. چرا نظم خاص؟ آیا نمی توانیم صرفاً بگوئیم که سیستم ها اجزای خاصی دارند؟ اجازه بدهید مثالی بزنيم. فرض کنید یک روز از سرکنجکاوی قطعات ساعت مچی یا دیواری تان را از هم جدا کرده اید و آنها را به ریزترین قسمتها تجزیه نموده و روی میز قرار داده اید. حال آیا می توان به این قطعات از هم جدا نام ساعت نهاد؟… خیر!

ساعت، وقتی ساعت است که اجزای آن با نظم و ترتیب خاصی کنار هم قرار بگیرند. این مثال در مورد همه سیستم ها صادق است. پس نظم و ترتیب و چگونگي چیدمان اجزای سیستم خیلی مهم است. یک سیستمی که عملكرد خوبي دارد، اجزایش هر کدام در جای مخصوص خودشان قرار دارند.

در سیستم های اجتماعی هم همینطور، بعنوان مثال در یک مدرسه، آیا شاگرد مدرسه را میتوان بعنوان مدیر یا معلم مدرسه بکار گرفت، یا معلم ریاضی را بعنوان معلم هنر و یا مثالهایی از این دست. بقول معروف “هر کسی را بهر کاری ساختند”.